فرش ماشینی از ابتدا تا کنون

تاریخچه فرش ماشینی ایران

تاریخچه پیدایش فرش ماشینی در ایران نشان می‎دهد که این محصول در ایران عمری تقریباً ۴۰ ساله دارد. در ابتدای دهه ۵۰ اولین فرش ماشینی تولید داخل در کارخانجات نساجی کاشان بافته و روانه بازار گردید.
به گفته پروفسور پوپ آمریکایی محقق آثار تاریخی: قالی ایرانی نشانه تجمل شاعرانه در سرتاسر جهان است. فرش ماشینی گونه ای مصنوعی از قالی است که بر خلاف قالی دستبافت توسط ماشین الآت صنعتی بافته می شود. به دلیل سرعت تولید و همچنین ارزان بودن مواد اولیه نسبت به قالی دستبافت قیمت ارزانتری دارد و در تمامی کشورهای جهان خریدار خود را دارد.

تاریخچه پیدایش فرش ماشینی در کشورمان نشان می‎دهد که این محصول در ایران عمری تقریباً ۴۰ ساله دارد. در ابتدای دهه ۵۰ اولین فرش ماشینی تولید داخل  و سپس فرش‎هایی با همین مشخصات و تا حدی مرغوب‎تر از کشور بلژیک وارد بازار ایران شد و سلیقه ایرانی را با پدیده فرش ماشینی آشنا کردند. سپس با استقبال مردم از فرش ماشینی صاحبان گروه صنعتی بهشهر اقدام به تاسیس شرکت بزرگی به نام شرکت صنایع کاشان (فرش راوند) نمودند که اولین محصول آن در سال ۱۳۵۳ به بازار عرضه شد. این محصول با نمونه‎های قبلی کاملاً متفاوت و شباهت‎های زیادی به فرش دستباف داشت که به خصوص نوع پشمی آن فوق‎العاده مورد اقبال عمومی قرار گرفت. ایران در رتبه نخست تولید فرش و رتبه دوم تولیدکنندگان فرش ماشینی جهان قرار دارد. از این‌رو جایگاه آن در صنعت نساجی قابل توجه است. تار و پود فرش ایرانی نه‌تنها معرف قداست فرهنگی مردمان ایران‌ زمین است بلکه در کشورهای جهان نیز خودنمایی می‌کند.

کاشان پایتخت فرش ماشینی

کاشان با قدمت 7 هزار ساله و این واقعیت که نخستین خاستگاه تمدن بشری است، و آثار کشف شده در تپه سیلک کاشان نشان می‌دهد که شکوفایی صنعت در این منطقه ریشه باستانی داشته تا آنجا که هم‌اکنون دانشگاه‌های معتبر دنیا از آن به‌عنوان مرجع استفاده می‌کنند. کارخانجات فرش ماشینی در اکثر شهرهای کشور وجود دارد ولی بسته به امکانات در برخی شهرهای کشور از کثرت بیشتری برخوردار است. همان طور که قالیهای دستباف محدوده جغرافیایی مشخصی دارند، فرشهای ماشینی نیز در نقاط خاصی از ایران بافته میشوند .در این میان کاشان و آران وبيدگل را میتوان پایتخت فرشهای ماشینی ایرانی نامید. این دو شهر بیشترین کارخانه جات تولید فرش ماشینی را در خود جای داده اند.

منطقه کاشان بعنوان قطب جهانی تولید فرش مطرح است و این صنعت بعنوان موتور محرکه، صنعت نساجی و بخش عظیمی از صنایع بالادستی را به حرکت درآورده است. این صنعت در تولید ارزش افزوده و اشتغال اهمیت فراوانی دارد و شکوهی از تولیدات حوزه نساجی ایران را در دنیا نمایان کرده است. کاشان با فعالیت بیش از 1600 واحد تولیدی و برخورداری از موقعیت مطلوب از نظر وضعیت جغرافیایی، نزدیکی به پایتخت و مرکز استان دارای پتانسیل خوبی در امر صادرات غیرنفتی و رونق اقتصادی منطقه است.
اولین واحد تولیدی فرش 1200 شانه جهان درشهرک صنعتی سلیمان صباحی بیدگلی راه اندازی شده و نخستین فرش ۱۲۰۰ شانه جهان در کاشان تولید شده است كه از نظر طرح و نقش و کیفیت بسیار به فرش های دستباف شباهت دارد که در راستای تامین نیاز داخل کشور و توسعه صادرات تولید شده است.

طرح فرش ماشینی کاشان

طرح فرش ماشینی به لحاظ دارا بودن اصالت و نقشه و هم چنین اساتید و طراحان بنام در کشور به نوعی خاص و منحصر بفرد می باشد. در تولید این نمونه ها می توان از نقشمایه های سنتی و اصیل ایرانی به خوبی بهره برده و تنوع بالای طرح ها را در این زمینه خلق کرد. فرش ماشینی با تکیه بر طرح ها و نقوش زیبای فرش دستباف ایرانی، توانست جایگاه خود را در میان مخاطبان و  دوستداران هنر پیدا نموده  و بیشترین حجم  تقاضا در دنیا متعلق به  فرش های دارای طرح پارسی یا Persian Design می باشد.

جامعه طراحان فرش ماشینی ایران با استناد به طرح های اصیل فرش دستباف ایرانی و بهره گیری از خلاقیت و نوآوری، همواره حضوری بی بدیل را در عرصه جهانی طراحی فرش های سنتی یا کلاسیک داشته اند و خوشبختانه این امر منجر به تثبیت جایگاه هنر نساجی ایران در صحنه تجارت داخلی و بین المللی گردید.

فرش ماشینی کاشان و توسعه صادرات غیر نفتی

صنعت فرش ماشینی به‌عنوان یکی از شاخه‌های اصلی صنعت نساجی کشور در سال‌های اخیر با وجود تمام مشکلات از لحاظ کمی و کیفی، پیشرفت چشمگیری داشته و در صورت توجه و برنامه‌ریزی برای حل مشکلات و توسعه آن، علاوه بر اشتغالزایی، ظرفیت بالایی در افزایش صادرات غیرنفتی کشور دارد و می‌تواند نقش موثری در ارزآوری برای کشور ایفا کند. فرش ماشینی با توجه به اینکه در انتهای زنجیره تولید قرار دارد، از قدرت ایجاد ارزش‌افزوده بالایی برخوردار است و توسعه آن بسیاری از صنایع جانبی را نیز فعال می‌کند.

شهرستان‌های کاشان و آران و بیدگل در دهه اخیر در زمینه صادرات غیرنفتی، گام‌های بلندی را برداشته‌اند. گواه این موضوع انتخاب صادرکنندگان منتخب استانی در 5 ساله اخیر از شهرستان آران و بیدگل و کاشان است. در حال حاضر این منطقه به عنوان قطب صنعت و تولید فرش ماشینی شناخته و نهادینه شده است. در این منطقه ماشین‌های بافندگی با بالاترین تکنولوژی‌های روز اروپا  مشغول به کار هستند.

در حال حاضر فرش ماشینی، بهترین و کارآمدترین بخش صنعت نساجی کشور است. 50 درصد صادرات صنعت نساجی کشور به تولید فرش ماشینی اختصاص دارد.  ایران دومین تولیدکننده فرش ماشینی در دنیا به لحاظ حجم هستند اما از نظر کیفیت، فرش ایرانی حرف اول را در دنیا می‌زند. امروز کیفیت تولیدات فرش ماشینی افزایش یافته و فرش‌های ماشینی با تراکمی نزدیک به فرش دستباف تولید می‌شوند.در دو سال گذشته چین اولین مشتری فرش ماشینی ایران بوده که بیشترین صادرات فرش ماشینی به این کشور انجام شده است و در رتبه‌های بعدی کشورهای عربی، کشورهای آسیای میانه، ژاپن، عراق، افغانستان، استرالیا و کانادا مشتری فرش ماشینی ایران هستند.

ایران سابقه‌ای بسیار قوی در تولید فرش دستباف دارد. فرش ماشینی نیز دنباله‌رو فرش دستباف است. خریدارن خارجی که می خواهند فرش ماشینی با طرح‌های کلاسیک و سنتی بخرند، ناچارند که به سراغ ایران بیایند.  با وجودی که ترکیه بسیار تلاش می‌کند که در طرح و رنگ خودش را به ایران نزدیک کند و تا حدودی هم موفق بوده اما فرش، هنری است که نمی تواند در طی یک بازه زمانی 10 یا 20 ساله از یک کشور به کشوری دیگر منتقل شود.

 ایران کشوری است که سابقه چند هزار ساله در طراحی و تولید فرش دارد. فرش ماشینی ایران به لحاظ تکنولوژی، تخصص و هنر شرایط خوبی دارد. در حال حاضر ایران دومین تولید کننده بزرگ دنیا به لحاظ حجم است. از نظر کیفیت در جهان، اول است در بخش فرش ماشینی کاشان کشور رقیب ما ترکیه است که در حوزه فرش‌ فانتزی یا فرش مدرن فعالیت می‌کند. ترکیه از راه صادرات فرش ماشینی بیش از دو میلیارد دلار در سال ارز آوری دارد اما ایران تنها 300میلیون دلار. به همین دلیل ترکیه به قطب تولید فرش ماشینی دنیا تبدیل شده است.

فرش ماشینی کاشان با داشتن 75 درصد از بازار فرش ماشینی کشور به‌عنوان یک قطب صنعتی محسوب شده و باید مورد توجه ویژه قرار گیرد. اگر تولیدی های فرش  بافی آن حتی با 40 درصد ظرفیت خود کار کنند، می توانند نیاز داخلی را به طور کامل تامین کنند. مهم‌ترین نیاز کنونی این صنعت شناخت بازارهای بین‌المللی است از آنجا که دستگاه‌های تولید این محصول در کشور به روز بوده و کیفیت محصولات در حد جهانی است، باید در کشف بازارهای جدید و نیز مطالعه بازار فرش ماشینی اقدامات مناسبي صورت گیرد.